యనమండ్ర లక్ష్మి గారి పొడుపు కథలు

*మహతీ సాహితీ కవిసంగమం*

*ప్రతిరోజూ కవితల పండుగే!*

*తేదీ: 17-05-2024-శుక్రవారం*

*ఈవారం కవితాసంఖ్య: 4*

అంశము: *ఐచ్ఛికం*

శీర్షిక: *పొడుపు విప్ఫవమ్మ!*

ప్రక్రియ: *పద్యం (ఆటవెలది)*

పేరు: *శ్రీమతి వరలక్ష్మి యనమండ్ర (మసాకసం:2)*

**********************

*01*

*రుచిన చేదునుండు! రూపము గరగర!*

*దేహమునకు మేలు! తీపి తగ్గు!*

*పులుసు బెట్టి తినగ పురుగులన్నియు బోవు!*

*కూర పేరు జెప్పు కూర్మితోడ!*

*02*

*సారమున్నకాయ! చాల నున్నగయుండు!*

*పైన పచ్చగుండు!లోన తెలుపు!*

*నీరమున్నకాయ! నిండుముక్కల పుల్సు*

*పొడుపు విప్పవమ్మ!బుట్టబొమ్మ!*

*03*

*వీరమున్న కాయ!బీరాలు పలికేను!*

*పైన పొట్టు లోన బలము గలదు*

*పప్పు, కూర,పులుసు, పచ్చడి లో సాటి!*

*పొడుపు విప్పవమ్మ!బుట్టబొమ్మ!*

*04*

*పుడమిలోని దుంప!పూర్తి ఎ విటమిను!*

*కంటిచూపు బెంచు!కాంతి నిచ్చు!*

*కరుణగలిగినట్టి యరుణవర్ణపు దుంప!*

*పొడుపు విప్పవమ్మ!బుట్టబొమ్మ!*

*05*

*పుడమి క్రింద పెరుగు!పొరలు పొరలునుండు!*

*చీరపైనచీర చిట్టి వనిత*

*నీవు కోసినంత నీలాలు కారేను!*

*పొడుపు విప్పవమ్మ!బుట్టబొమ్మ!*

**********************

*స్వీయ రచన*

*(గతవారం జవాబులు: వంకాయ, పచ్చిమిరపకాయ, టమాటా, బెండకాయ, దొండకాయ)*

ఆమని కాంతులు

శీర్షిక :  ఆమని కాంతులు.

రచన : శ్రీమతి : పుల్లాభట్ల జగదీశ్వరీముార్తి

 కల్యాణ్. మహారాష్ట్ర .

---------------------

గేయం.

------

యుగయుగాలుగా జగాన ఆమని 

 వెన్నెల కాంతులు తెచ్చెనులే

ఉగాది పర్వము ఆంధృల మదిలో

పునాది వేసిన పండగలే...!!2!!

ఆ.....ఆ....ఆ.......ఆ.....

చరణం: 

------

అందముగా ఆనందముగా చిరు 

చిగురుల కొమ్మల ఊయలలూ

బంధములే అనుబంధములౌ, అర

విరిసిన మల్లె సుగంధములు.,

చిగురులు తొడిగిన కొమ్మల నడుమ 

 కోయిల పాడే గీతికలు

సమతా మమతల శాంతి సౌఖ్యముల

సాగే జీవన రాగములూ...అవి

నాల్గు వేదముల సారములు !!

ఆ.....ఆ....ఆ.......ఆ.....

చరణం: 

------

ఆరు రుచులతో నిండిన సాదము

ఆరోగ్యమునకు సూత్రముగా...

ఆరు ఋతువులా ఆగమనమదే..

ప్రకృతి పడతికి  చెలియలుగా..

సస్యశ్యామల ప్రగతి పథమదే

దేశ సంపదకు మూలముగా 

అందము నిండిన అనందములే

దివిలో వెలిగిన దివ్వెలుగా..శుభ-

శాంతి సౌఖ్యముల దూతలుగా...

ఆ.....ఆ....ఆ.......ఆ.....!!

----------------------

ఈ గేయము నా స్వీయ రచన.

-------------------------

ఆమని కాంతులు

శీర్షిక :  ఆమని కాంతులు.

రచన : శ్రీమతి : పుల్లాభట్ల జగదీశ్వరీముార్తి

 కల్యాణ్. మహారాష్ట్ర .

---------------------

గేయం.

------

యుగయుగాలుగా జగాన ఆమని 

 వెన్నెల కాంతులు తెచ్చెనులే

ఉగాది పర్వము ఆంధృల మదిలో

పునాది వేసిన పండగలే...!!2!!

ఆ.....ఆ....ఆ.......ఆ.....

చరణం: 

------

అందముగా ఆనందముగా చిరు 

చిగురుల కొమ్మల ఊయలలూ

బంధములే అనుబంధములౌ, అర

విరిసిన మల్లె సుగంధములు.,

చిగురులు తొడిగిన కొమ్మల నడుమ 

 కోయిల పాడే గీతికలు

సమతా మమతల శాంతి సౌఖ్యముల

సాగే జీవన రాగములూ...అవి

నాల్గు వేదముల సారములు !!

ఆ.....ఆ....ఆ.......ఆ.....

చరణం: 

------

ఆరు రుచులతో నిండిన సాదము

ఆరోగ్యమునకు సూత్రముగా...

ఆరు ఋతువులా ఆగమనమదే..

ప్రకృతి పడతికి  చెలియలుగా..

సస్యశ్యామల ప్రగతి పథమదే

దేశ సంపదకు మూలముగా 

అందము నిండిన అనందములే

దివిలో వెలిగిన దివ్వెలుగా..శుభ-

శాంతి సౌఖ్యముల దూతలుగా...

ఆ.....ఆ....ఆ.......ఆ.....!!

----------------------

ఈ గేయము నా స్వీయ రచన.

-------------------------

ఎనిమిది రకాల వివాహాలు!*

*ఎనిమిది రకాల వివాహాలు!* 

*వివాహం ఎన్ని రకాలు అని ఠక్కున అడిగితే జవాబు చెప్పడం కష్టం. ఒకో ప్రాంతాన్ని బట్టి, అక్కడ ఉండే వేర్వేరు ప్రజల ఆచారాలను బట్టి వివాహం జరిగే తీరు విభిన్నంగా ఉండవచ్చు. కానీ ఏ వివాహమైనా హైందవ స్మృతులలో పేర్కొన్న ఎనిమిది రకాల వివాహాలలో ఒక రీతిని తలపించక మానదు. ఇంతకీ మన స్మృతులలో పేర్కొన్న వివాహాలు ఇవీ...*

1) *బ్రహ్మం:-*  

*అర్హుడైన వరుడిని ఎంపిక చేసుకుని, తన కుమార్తెని వివాహమాడవలసిందిగా అతడిని కోరి, శాస్త్రబద్ధంగా వివాహం చేయడం బ్రహ్మవివాహం.*

2) *దైవం:-* 

*యజ్ఞయాగాదులు చేసే సమయంలో, ఆ క్రతువుని నిర్వహిస్తున్న రుత్విజునికి తన కన్యను ఇచ్చి వివాహం చేయడం దైవవివాహం.*

3) *అర్షం:-* 

*ఒకప్పుడు సంపద అంటే గోసంపదే! అలాంటి రెండు గోవులను స్వీకరించి కూతురిని ఇచ్చి వివాహం చేయడం అర్షవివాహం.*

4) *ప్రాజాపత్యం:-*  

*ఇకనుంచి గృహస్థాశ్రమంలో ఉంటూ తనకు అందించిన కన్యను కంటికిరెప్పలా చూసుకుంటానని ప్రతిజ్ఞ చేస్తూ వివాహం చేసుకోవడం ప్రాజాపత్య వివాహం.*

5) *అసురం:-* 

*కన్యను ఇచ్చి వివాహం చేసేందుకు వీలైనంత కన్యాశుల్కాన్ని దండుకున్న తర్వాతే కూతురిని ఇచ్చి వివాహం చేయడం అసుర వివాహం.*

6) *గాంధర్వం:-* 

*పెద్దల ప్రమేయం లేకుండా వధూవరులిద్దరూ పరస్పర అంగీకారంతో వివాహం చేసుకుంటే అది గాంధర్వ వివాహం.*

7) *రాక్షసం:-*  

*తన కన్నుపడిన స్త్రీని... ఆమె ఇష్టం కానీ, ఆమె బంధువుల అభీష్టం కానీ లేకుండా బలవంతంగా ఎత్తుకువెళ్లి వివాహం చేసుకోవడం రాక్షస వివాహం.*

8) *పైశాచికం:-* 

*నిద్రిస్తున్న స్త్రీ శీలాన్ని అపహరించి ఆపై ఆమెను మనువాడటం పైశాచిక వివాహం అవుతుంది.*

🌷🌷🌷 🙏🙇🏻🙏 🌷🌷🌷

రుబాయీలు గురించి కొన్ని నియమాలు🍁

🍁రుబాయీలు గురించి కొన్ని నియమాలు🍁

రుబాయీ నాలుగు పంక్తులు గల కవిత. ఇది మాత్రా ఛందస్సుతో కూడిన ప్రక్రియ. ఇందులో ప్రతి పాదం ఒక సంపూర్ణ వాక్యం.   1,2,4 పాదాల చివరి పదాన్ని "రదీఫ్" అంటారు. రదీఫ్ కంటే ముందు ఉండే పదాన్ని "కాఫీయా" అంటారు. రధీఫ్ అంటే అదే పదం అని అర్థం చేసుకోవాలి. మొదటి పాదంలో ఏ పదం రధీఫ్ గా ఉంటే రెండవ, నాల్గవ పాదాలలో అదే పదం రదీఫ్ గా రావాలి.  కాఫీయా అంటే అంత్యప్రాస లాంటిది. కానీ తెలుగులో లాగా పూర్తి అంత్యప్రాస మాత్రం కాదు. మొదటి పాదంలోని కాఫీయా ఆకారాంతమయితే రెండవ నాల్గవ పాదాలలోని కాఫీయా ఆకారాంతమే కావాలి. ఇకారాంతమయితే తర్వాతి పాదాలలో ఇకారాంతమే కావాలి. ఉకారాంతమైతే ఉకారాంతమే కావాలి. హల్లుల ప్రాధాన్యత కాదు. 

మూడవ పాదానికి రదీఫ్ కాఫియాలు ఉండనవసరం లేదు.  అన్ని పాదాలకు సమమైన మాత్రలు ఉండాలి. ఏదో ఒక గతి(లయ)లో కొనసాగడం అభిలశనీయం. ప్రతి పాదానికి ఒక స్వతంత్ర అస్తిత్వం ఉంటూ నాలుగు పాదాలకు కలిపి ఒక అస్తిత్వం ఉండాలి. మూడవ పాదంలో ఒక శ్వాస తీసుకొని నాల్గవ పాదంలో మెరుపును సాధించడం అభిలశనీయం. 

"రుబాయీలు" పుట్టు పూర్వోత్తరాలు లేకుండా కేవలం నియమాలను మాత్రం తెలియజేశాను.

ఈ రుబాయీలు అనే ఈ ప్రక్రియ  "పర్షియన్" సాహిత్య ప్రక్రియ, "రుబాయీ" అనేది అరబిక్ పదం.

- సేకరణ ......"శ్రీ ఏనుగు నరసింహా రెడ్డి" గారి "తెలంగాణ రుబాయీలు" నుండి.

ఇప్పుడు మీకు కొందరు కవులు వ్రాసిన రుబాయీలను ఉదాహరణకు ఇస్తున్నాను.

⚜️⚜️

చిత్రశాల చూశారా చిందులేయు మనసు

మధుశాల చూశారా మత్తెక్కును మనసు

భావి పౌరులకు జ్ఞానామృతాన్ని పోసేటి

పాఠశాల చూశారా పారిపోవు మనసు!!

   

   - డా.తిరుమల శ్రీనివాసాచార్యులు

⚜️⚜️

వాకపల్లి ఘోరానికి సిగ్గే లేదు

దుర్మార్గుల నేరానికి ఎగ్గే లేదు

జాతికింత అవమానం జరుగుతు ఉన్నా

జనంలో రగులుతున్న అగ్గే లేదు!!

   - శ్రీ ఎండ్లూరి సుధాకర్

⚜️⚜️

కనిపించే గాయమైతె తడమకనే తెలిసేది!

లోలోపలి వేదన ఒక తలగడకే తెలిసేది!

అవ్యక్తపు ఆర్తులన్ని కడదాకా అనాథలే!

సాంధ్యఘోష అంతా ఒక పడమరకే తెలిసేది!

  - శ్రీ పెన్నా శివరామ కృష్ణ

ఇందులో "తెలిసేది" రధీఫ్. తడమకనే , తలగడకే, పడమరకే ఇవన్నీ కాఫియాలు.

⚜️⚜️

గాయపడిన గుండెలేగ చిత్రంగా పగులుతాయి

మది గదిలో నిప్పు కుండ మోస్తూనే రగులుతాయి 

ఎదన రగులు మంటలతో వెలుగు పూలు పూయిస్తూ

నలుగురికీ నవ్వు పంచి ఒంటరిగా మిగులుతాయి

-తమశ్వి 

పైన ఉన్న "రుబాయీలు" లో అందరూ ఒకే ఛందస్సు పాటించినా...ఒక్కో రచయిత కు ఒక్కో శైలి కనిపిస్తుంది.....

(మాత్రలు : 

ఒక క్షణంలో పలికే అక్షరం ఒక మాత్ర

రెండు క్షణాలలో పలికే అక్షరాలు రెండు మాత్రలు

లఘువు - ఒక మాత్ర

గురువు - రెండు మాత్రలు

గురువులు :- దీర్ఘమైన అచ్చులు , దీర్ఘమైన హల్లులు

ఉదా: ఆ , ఈ.....

         కా , గా......

సంయుక్తాక్షరాలకు, ద్విత్వానికీ , సున్నాకి ,విసర్గకు, నకారానికి ముందున్న అక్షరాలు....ఇవన్నీ గురువులు

లఘువులు : దీర్ఘము లేని అచ్చులు , దీర్ఘము లేని హల్లులు 

ఉదా: అ , ఇ......

          క , గ......

ఇంకా అర్ధంకాకుంటే వ్యాకరణం పుస్తకం చూడండి. లేదా గూగుల్ లో వెతకండి.)