యతిమైత్రి కలిగిన అక్షరాలు..

యతి:పద్యపాదములో మొదటి అక్షరాన్ని యతి అంటారు

ఇందులో అచ్చుకు ప్రాధాన్యత ఉంటుంది

యతిమైత్రి కలిగిన అక్షరాలు....

1) అ-ఆ-ఐ-ఔ

2) ఇ-ఈ-ఋ-ౠ-ఎ-ఏ.

3) ఉ-ఊ-ఒ-ఓ.

గమనిక:

హల్లుతో పాటు దాని మీది అచ్చుకు  కూడా యతిమైత్రి పాటించాలి. 

ఉదా:

 i)క-కా-కై-కౌ; 

ii)కి-కీ-కృ-కౄ-కె-కే; 

iii)కు-కూ-కొ-కో.

4)క-ఖ-గ-ఘ

5) చ-ఛ-జ-ఝ-శ-ష-స

6) ట-ఠ-డ-ఢ

7) త-థ-ద-ధ

8) ప-ఫ-బ-భ-వ

9) అనుస్వారం(సున్న)తో కూడిన వర్గాక్షారాలు నాలుగు ఆ వర్గపు పంచమాక్షరం (అనునాసికాక్షరం)తో యతి చెల్లుతాయి.

ంక,ంఖ,ంగ,ంఘ-ఙ;

ంచ,ంఛ,ంజ,ంఝ-ఞ;

ంట,ంఠ,ండ,ంఢ-ణ;

ంత,ంథ,ంద,ంధ-న;

ంప,ంఫ,ంబ,ంభ-మ.

10) పు,ఫు,బు,భు-ము.

11) ర-ఱ-ల-ళ.

12) న-ణ.

13) అచ్చులతో య,హ లకు యతి చెల్లుతుంది. అంటే 

(i) అ,ఆ,ఐ,ఔ, య,యా,యై,యౌ, హ,హా,హై,హౌ; 

(ii) ఇ,ఈ,ఋ,ౠ,ఎ,ఏ, యి,యీ,యె,యే, హి,హీ,హృ,హె,హే; 

(iii) ఉ,ఊ,ఒ,ఓ, యు,యూ,యొ,యో, హు,హూ,హొ,హో.

14) ‘క్ష’ అనేది కకార, షకారాల సంయుక్తాక్షరం కనుక దానికి క,ఖ,గ,ఘలతోను, చ,ఛ,జ,ఝ,శ,ష,సలతోను యతి చెల్లుతుంది.

15) యతిమైత్రి లేని అక్షరాలు రెండింటికి ఋత్వం ఉన్నట్లయితే వాటికి యతి చెల్లుతుంది. ఉదా. కృ-తృ. 

ఉదాహరణ:1

U I  /I  I  I   /U    I   / U I    I /U U I

 *ఆ* ట/వెలది /యందు / *న* ద్భుత/మైనట్టి

U  I/  I     I  I/    U I    /  U  I   / I     I I

 *పద్య* /ములను/ వ్రాయ/ *హృద్య* /ముగను

 *క* వులు సిద్దమైరి *క* లములఁజేబూని

 *మం* చి యంశములను *మ* లచుటకును

ఉదాహరణ:2

 *మా* ట తూట వోలె *మ* రణంబు కలిగించు

 *పెద* వి దాటితేను *పృథి* విఁగనగ

 *జ* గతిలోన నిదియె *జ* రిగెడు సత్యంబు

 *వి* నుము గురువు మాట *వీ* నులార

మరిన్ని ఉదాహరణల కొరకు "వేమన" పద్యాలను  పరిశీలించగలరు